Zijn er onderwerpen nog saaier dan verschillende soorten lampfittingen? Misschien niet. Maar toch is het belangrijk. Verschillende soorten lampen hebben namelijk verschillende type fittingen, en wanneer het tijd is om een nieuwe lamp aan te schaffen, is het wel heel belangrijk dat je een lamp met een passende fitting koopt.
De meest gebruikte lampfittingen zijn schroef fittingen. Schroef fittingen kan je herkennen doordat de naam begint met een E nummer. Deze E staat voor (Thomas) Edison, bekend als de uitvinder van de gloeilamp. Naast de gloeilamp is Thomas Edison ook verantwoordlijk voor het ontwikkelen van het bekende schroefdraad gebruikt voor lampen. Het wordt dan ook wel het Edison-schroefdraad genoemd.
Een interessant weetje is dat er ook een Edison-stekker gebruikt werd in de tijd dat het nog niet gebruikelijk was dat ieder huis stopcontacten had. Zo kon je bijvoorbeeld een broodrooster in een lampfitting schroeven. Ook werd het jarenlang gebruikt als schroefkop voor zekeringen in de meterkast.
Edison schroefdraad is altijd rechtse-draad, al zijn er in het verleden wel enkele linkse-draad fittingen ontwikkeld. Deze werden gebruikt bij speciale voltages of om diefstal tegen te gaan.
In dit artikel gaan we alleen in op lamp fittingen die gebruikt worden in Nederland en Europa. In andere delen van de wereld, zoals de Verenigde Staten of Canada, werden en worden soms weer andere fittingen gebruikt, of hebben dezelfde fitting een andere naam.
1. E5 / E5.5 Fitting
De E5 fitting is vrij zeldzaam, maar word wel gebruikt in bijvoorbeeld kerstboom verlichting en in de modelbouw. Denk dan aan bijvoorbeeld modeltrein banen en poppenhuizen. De volledige naam is de ‘Lilliput Edison Screw’, of LES in het kort. Hij heeft de naam E5 / E5.5 te danken aan de doorsnede van het schroefdraad, wat 5.25 millimeter bedraagt. Deze fitting wordt alleen bij laag voltage gebruikt, tot 12 volt.
2. E10 Fitting
E10 fittingen hebben zoals de naam doet vermoeden een doorsnee van 10 millimeter. Deze fitting is vaak te zien in zaklampen, fiets lichten, en signaallampen. Een andere naam voor de E10 fitting is de ‘Miniature Edison Screw’, of MES. Ook is de E10 in sommige landen bekend als C6 fitting. E10 lampjes zijn verkrijgbaar tot 24 volt en zijn ook in verschillende kleuren en vormen te krijgen.
3. E14 “Kleine Fitting”
De E14 fitting, die dus een doorsnede heeft van 14 millimeter, is één van de meest gebruikte fittingen in Nederland en wordt in de volksmond de ‘klein fitting’ genoemd. Officieel heet de E14 dan ook ‘Small Edison Screw’. Je ziet deze vooral terug in schemerlampen en ook in spots.
Dit is de kleinste Edison fitting geschikt voor 230 volt gebruik. E14 lampen zijn makkelijk verkrijgbaar als gloei-, spaar-, halogeen- en LED lampen.
4. E27 “Grote Fitting”
De welbekende ‘grote fitting’ is verreweg de meest gebruikte fitting in Nederland en België. Zo goed als alle huis, tuin en keuken lampen zijn verkrijgbaar met E27 fitting. In het Engels is hij ook bekend als de ‘Small Edison Screw’ en hij heeft een doorsnede van 27mm.
De E27 fitting wordt ook gebruikt in de oude meterkasten als schroef-zekering. Ook werd hij heel vroeger wel gebruikt als stekker aan huishoudelijke apparaten voordat de huidige stekker gebruikelijk was.
5. E40 Fitting
De laatste en grootste Edison-fitting is de E40, ook wel Mogul, Goliath of Giant Edison Screw fitting genoemd wat natuurlijk wijst op de grote maat. Hij heeft een doorsnede van 40mm en wordt vooral in industriële toepassingen gebruikt. Ook kan je deze fitting wel vinden in sommige straatlantaarns en hoog-wattage lampen.
De E40 fitting heeft een comeback gemaakt in de industriele design trend van de laatste jaren en er zijn daardoor allerlei mooie lampen verkrijgbaar met deze enorme fitting.
6. B15 “Kleine Bajonet Fitting”
Er zijn veel verschillende soorten bajonet fittingen, maar alleen de B15 en B22 worden eigenlijk veel toegepast als lampfitting. De kleine bajonet fitting of B15 heeft een doorsnee van van 15 millimeter. De doorsnede is overigens gemeten op de lamp, niet op de fitting. Hij heeft laag voltage / wattage toepassingen zoals bijvoorbeeld naaimachines of andere elektrische apparaten.
Ze kunnen wat lastig te vinden zijn in de winkel, maar in diverse webshops zijn B15 lampjes in veel verschillende soorten verkrijgbaar. Lampen met bajonetfitting worden ook wel swanlampen genoemd.
7. B22 “Bajonet Fitting”
De meest voorkomende en bekende bajonet sluiting is de B22. De lamp met B22 fitting heeft een doorsnee van 22 mm, zoals de naam al doet vermoeden. In vele landen zoals Engeland, Australie, India is dit de meest voorkomende fitting in huishoudens.
In tegenstelling tot de schroef-fitting is de metalen behuizing bij bajonet fittingen niet de stroomgeleider. De stroom wordt door de twee contactpunten op de onderkant van de lamp geleidt. Dit maakt deze lamp veiliger dan de Edison lamp, aangezien je niet geëlektrocuteerd kan worden bij het aanraken van de lamp.
8. G4 Fitting
Na de schroeffittingen en Bajonetfittingen komen we nu bij de zogenaamde steekfittingen, eenvoudig te herkennen aan de Gx-benaming. Deze steeklampjes hebben twee pinnen en wordt daarom ook wel bi-pin fitting of steekvoet genoemd. Het nummer staat bij deze type fittingen voor de afstand tussen de pinnen in millimeters. De G4 is de kleinste van het soort en er zit dus 4mm tussen de pinnen. Je kan deze onder andere vinden in sfeerverlichting, afzuigkappen en bureaulampen en heeft een maximale spanning van 12 volt.
Er is ook nog een GU4 fitting, deze is vrijwel gelijk aan de G4 maar de diameter (dikte) van de pinnen verschilt. Waar de G4 pinnen 0,65-0,75 mm zijn, hebben de GU4 pinnen een dikte van 0,95-1,05 mm. Beiden worden ook wel mini-bipin genoemd.
9. GU5.3 (MR11) Fitting
Net als de G4 is de GU5.3 een steekfitting en deze heeft 5.3 mm afstand tussen de pinnen. Deze fitting is makkelijk herkenbaar door de eenvoudige rechte pinnen die je recht in de fitting drukt. De GU5.3 is alleen geschikt voor 12 volt en heeft dus altijd een transformator nodig als hij op netspanning wordt aangesloten. De GU5.3 wordt meestal gebruikt in halogeen spots en hij is verkrijgbaar in MR11 of MR16 vorm.
10. GU10 Fitting
De GU10 is ook een fitting met twee pinnen maar is toch verschillend van de voorgaande twee steekfittingen. De pinnen van de GU10 zijn namelijk voorzien van een verdikking aan het eind, een soort grote speldenkop.
Je zou de GU10 ook wel kunnen beschrijven als een kruising tussen de bajonetfitting en steekfitting. De lampjes met GU10 druk je namelijk in de fitting, waarna je ze een kwartslag draait. Door deze veilige sluiting zijn ze ook geschikt voor 230 volt.
De GU10 is een zeer populair fitting in inbouw spotjes en wordt daarom in de volksmond ook wel spotjes fitting genoemd. Net als bij de andere fittingen geeft het getal de afstand tussen de pinnen aan, wat bij de GU10 dus 10 millimeter is.
11. G9 Fitting
De G9 fitting is heel makkelijk te onderscheiden van andere steekfittingen doordat de pinnen gevormd zijn in een lus met 9 mm er tussen. De G9 komt vooral voor in kleine wand of plafon lampen. Hij is tegenwoordig vooral verkrijgbaar als LED-lamp, en is in veel gevallen ook dimbaar.
12. G13 Fitting
De G13 is de naam van de fitting die je altijd ziet aan beide kanten van de TL-buis lamp. Hij lijkt op de GU10 maar heeft 13 millimeter tussen de pinnen. TL-lampen hebben een andere maat fitting zodat er niet een ongeschikte lamp in de armatuur gedraaid kan worden, wat erg gevaarlijk kan zijn.
13. GX53 Fitting
De GX53 is special ontwikkeld voor toepassingen in vloeren en plafonds waarbij er niet veel ruimte is. De lampen met deze fitting hebben een hele platte vorm. De pinnen, die er hetzelfde uitzien als bij de GU10, zitten aan de buitenkant van de lamp met 53 mm ertussen. De GX53 moet je ook een kwartslag draaien om vast te zetten in het armatuur. Deze fitting is geschikt voor 230 volt.
14. G53 Fitting
Ook ontwikkeld voor laag-profiel lampen is de G53 fitting of AR111. Deze heeft ook 53 mm tussen de pinnen maar heeft een andere sluiting als de GX53. De G53 wordt gewoon recht in de fitting of armatuur gedrukt, dus niet een kwartslag gedraaid zoals bij de GX53. Deze lamp wordt alleen gebruikt bij 12 volt, waar de GX53 geschikt is voor 230 volt.
15. Verloop fittingen / Adapters
Mocht je een lamp armatuur hebben waar je een lamp in wil draaien met een andere fitting, zijn er ook verscheidene verloop fittingen of adapters beschikbaar. Er zijn onder andere:
- B22 naar E14
- B22 naar E27
- E40 naar E27
- G4 naar GU5.3
- E27 naar E14
- E27 naar G9
- E27 naar 2x E27
- En vele andere!